Bij Forty helpen we startups en innovatie- of propositieteams om niet alleen een goed product te bouwen, maar ook gewenst gedrag te ontwerpen. Want je propositie kan kloppen en je product kan technisch perfect zijn, maar als klanten niet bewegen, koopgedrag uitblijft of gebruikers afhaken, is de kans groot dat je het gedragsontwerp over het hoofd hebt gezien.
Startups en productteams opereren vaak onder hoge druk: weinig tijd, beperkte middelen en de noodzaak om snel tractie te tonen. In zo’n context is het essentieel om niet alleen te bouwen wat technisch werkt, maar wat gedragsmatig converteert.
Gedragsontwerp helpt je om frictie te verminderen, motivatie te versterken en de kans te vergroten dat je gebruikers doen wat jij voor ogen hebt: zich registreren, blijven gebruiken, iets delen of converteren. En dat begint al bij de eerste interactie – nog voor je product echt waarde levert.
Behavioral design is het toepassen van psychologische inzichten in het ontwerpen van producten, proposities en gebruikerservaringen. Het draait om het begrijpen van menselijk gedrag en het slim inzetten van principes als verliesaversie, gewoontevorming en cognitieve belasting.
In dit artikel delen we 9 bewezen gedragsprincipes uit de behavioral design-literatuur, die wij bij Forty regelmatig succesvol toepassen. Elk principe is direct toepasbaar binnen onboarding, activatie of retentie.
Functionaliteit zorgt ervoor dat iets kan werken. Maar gedragsontwerp zorgt ervoor dat het ook écht gebruikt wordt.
Gedrag ontwerpen betekent dat je:
Zonder gedragsontwerp wordt zelfs de beste tool vaak genegeerd of vergeten.
Een spaarkaart met 2 gratis stempels wordt sneller afgemaakt dan een lege kaart, ook al zijn er evenveel stappen nodig. Dit komt doordat we liever iets afmaken dan iets starten. Beginnen voelt als een extra drempel, dus het overslaan daarvan geeft motivatie.
Het gevoel van momentum vergroot onze bereidheid om door te zetten.
Starbucks geeft spaarkaarthouders meteen 2 van de 10 stempels cadeau om de motivatie te verhogen.
Hierdoor voelt het spaardoel bereikbaarder en gaan mensen sneller verder.
Zelfgekozen doelen zorgen voor meer betrokkenheid en consistente actie, omdat de motivatie van binnenuit komt. Dit principe is gebaseerd op de self-determination theory: mensen willen autonomie ervaren om echt in beweging te komen.
Als mensen een eigen keuze maken, willen ze daar ook trouw aan blijven, dat versterkt consistent gedrag.
Bij het instellen van je account vraagt Duolingo:
“Hoeveel minuten per dag wil je oefenen?”
→ Je kiest zélf: 5, 10, 15 of 20 minuten.
Deze keuze voelt als een persoonlijke belofte die je eerder nakomt.
Ons brein werkt via vaste neurale paden: als nieuw gedrag zich hecht aan een bestaande cue (zoals tandenpoetsen), wordt het automatisch en duurzaam. Zo hoef je geen motivatie meer te forceren.
Een nieuwe gewoonte ‘plakt’ beter als hij logisch volgt op iets wat al vertrouwd voelt.
Headspace moedigt gebruikers aan om meditatie te koppelen aan bestaande gewoontes, zoals:
“Mediteer na het tandenpoetsen” of “vlak voor het slapen.”
Door een nieuwe gewoonte te verbinden aan een vaste routine, wordt gedrag voorspelbaarder en makkelijker vol te houden.
Mensen hebben van nature een voorkeur voor dingen die makkelijk te verwerken zijn. Als iets er complex uitziet, haakt ons brein sneller af — ook als het in werkelijkheid niet moeilijk is.
Hoe minder frictie, hoe sneller gebruikers beslissen en doorgaan.
Moneybird maakt boekhouden overzichtelijk met duidelijke stappen en simpele taal, zoals: “Je eerste factuur is zo verstuurd.”
Door complexe taken eenvoudig te presenteren, krijgen gebruikers sneller vertrouwen in zowel het product als hun eigen handelen.
Volgens onderzoek van Kahneman en Tversky voelt verlies ongeveer twee keer zo zwaar als een even grote winst. Dit maakt het een van de krachtigste motivatoren om in actie te komen.
Het vooruitzicht iets te verliezen, activeert sneller gedrag dan een potentiële beloning.
LinkedIn Premium toont vlak voor afloop:
“Verlies geen inzichten over wie je profiel heeft bekeken.”
Het dreigende verlies van informatie die je al even had, voelt zwaarder dan het niet verkrijgen ervan.
Positieve emoties zorgen niet alleen voor meer vertrouwen, maar ook voor snellere beslissingen. We gebruiken ons gevoel als shortcut voor wat ‘goed’ of ‘veilig’ is.
Ontdek vroegtijdig frictie en mogelijk uitval door te vragen hoe gebruikers zich voelen.
Bij help-secties of productuitleg vraagt Notion:
“Was dit artikel nuttig?” 👍 👎
Een simpele, snelle bevraging laat gebruikers hun gevoel uiten zonder dat het moeite kost. Dit leert om frictie vroeg te signaleren.
Niet kiezen kost mentale energie. Daarom accepteren we de standaard, zolang die als betrouwbaar en veilig voelt. En dat maakt defaults enorm invloedrijk.
Als maker heb je hiermee een krachtige kans om gedrag te sturen.
Nieuwe gebruikers krijgen automatisch een voorbeeldbord met kolommen als “To Do, Doing, Done”.
Gebruikers passen zich aan de bestaande structuur aan, in plaats van zelf iets nieuws te bedenken.
UX richt zich op gebruiksvriendelijkheid, behavioral design op gedragsverandering. Ze versterken elkaar, maar hebben een ander doel.
Niet als je het inzet om gebruikers écht te helpen. Transparantie en ethiek staan bij ons centraal.
Het liefst vóór lancering. Maar zelfs in bestaande funnels kun je grote stappen zetten met kleine aanpassingen.
Bij Forty helpen we startups en teams in de vroege fase met:
